Het Financieel Dagblad: Waarom private equity zo dol is op accountants

Edwin van der Schoot en Martijn Pols

De afgelopen jaren is de accountancy in ongekend tempo veranderd in één van de nieuwe favoriete jachtterreinen van private equity maatschappijen. Wat zien deze beleggers in een sector waar het partnermodel lang heilig leek, de big four de dienst uitmaakten en de rest van de markt een lappendeken aan regionale kantoortjes was? Over sticky klanten, schaalvergroting en twijfels in de markt. 

 

In het kort

·  Private equity heeft in twee jaar zo’n €800 mln in accountantskantoren in Nederland gestoken.

·  De gefragmenteerde sector is een geliefd jachtterrein geworden voor buy-and-build strategieën. 

· Niet iedereen is gecharmeerd van de entree van investeringsmaatschappijen. 

‘Sprinkhanen’ noemde oud-minister en bestuurder Joop Wijn private-equityfondsen ooit. Maar ‘als bijen naar de honing’ lijkt een toepasselijker metafoor als het gaat om de stormachtige entree van investeringsmaatschappijen in de accountancy in Nederland.

Sinds private-equityfirma Waterland in september 2022 accountantskantoor De Jong & Laan overnam, is het hek van de dam. In amper twee jaar tijd heeft private equity al voor circa €800 miljoen aan Nederlandse accountants- en administratiekantoren opgekocht en enkele tientallen deals gesloten. Dat becijfert BHB Dullemond, een gespecialiseerde aan- en verkoopmakelaar van bedrijven in de zakelijke dienstverlening, in een eind februari gepubliceerd rapport. De Accountant, het onlinevakblad van beroepsorganisatie NBA, constateert dat inmiddels 5% van de markt in handen van investeringsmaatschappijen is.

De afgelopen jaren is de private-equitysector snel gegroeid. In Nederland zijn zo’n 175 private-equityfirma’s actief, die gezamenlijk €27,5 mrd belegd hebben. En waar private equity in de twintigste eeuw een voorkeur had voor grote industriële en retailbedrijven, heeft de zakelijke dienstverlening de afgelopen jaren rap aan populariteit gewonnen, nu de sector steeds meer geld te beleggen heeft. Betroffen investeringen in zakelijke dienstverlening eerst vooral trustkantoren, consultancybureaus en detacheerders, inmiddels zijn accountants de jongste hype.

Behalve meerdere overnames door Waterland is ook Avedon, eveneens een Nederlandse investeerder, heel actief in kralen rijgen in de accountantssector. Het kocht de afgelopen maanden de accountantsfirma’s HLB Witlox Van den Boomen, Koenen en Co en PKF Wallast. Ook de PIA Group, waar de Belgische investeerder Baltisse als financier achter zit, kocht inmiddels zes kantoren in Nederland. Daarnaast is er nog een kwartet kleinere investeerders actief, en staat er volgens Edwin Bosma en Jorg Quapp, de eigenaren van BHB Dullemond, nog een aantal private-equitypartijen aan de zijlijn te wachten.

Omzet heel goed te voorspellen

Maar waarom komen al die private-equityfirma’s ineens als bijen op de honing af? Quapp – zelf oud KMPG-medewerker – stelde zichzelf ook die vraag. Hij noemt de loyaliteit van klanten van accountants als een belangrijke reden waarom private equity het oog op de sector heeft laten vallen. ‘Die klanten zijn heel sticky.’ Daarmee bedoelt hij dat de omzet van accountantskantoren heel goed te voorspellen is. Bedrijven wijzen hun accountant niet zomaar de deur. Vind immers maar eens een nieuwe. ‘Je moet klanten wel heel erg mishandelen om ze kwijt te raken.’

Bovendien vervult de accountant voor veel mkb-bedrijven steeds meer de rol van vertrouwenspersoon en adviseur. ‘Hij is veel meer dan voorheen een centrale figuur geworden, onder andere omdat de bank dat niet meer is’, duidt Quapp. Dat levert de accountant een sterke positie op, vooral in het segment van middelgroot mkb. Die sterke positie vertaalt zich ook in flink wat pricing power, jargon voor het vermogen om prijsverhogingen door te voeren, en de mogelijkheid om extra diensten te verkopen. Uit CBS-cijfers blijkt dat de winst van accountantskantoren inderdaad stevig is gegroeid, met gemiddeld 6% in de periode 2015-2022.

‘De dienstverlening van accountants is ook voorspelbaar en heeft een repeterend karakter’, zegt Quapp. Dat maakt de accountantsbedrijven op papier ook uitermate geschikt om met geleend geld te kopen en vreemd vermogen op de balans te zetten, een klassieke methode van private equity. Al bestrijden enkele partijen in de markt het beeld dat er veel met schuld gewerkt wordt.

Nederland telt ongeveer 1900 accountantskantoren met 5 werknemers of meer

Tegelijkertijd maken KPMG, PwC, EY en Deloitte, de big four, al jaren een terugtrekkende beweging in de mkb-markt, om zich meer en meer op grootzakelijke en internationale dienstverlening te richten. Die terugtrekkende beweging biedt nieuwe spelers in het mkb-segment de ruimte, constateert Quapp. Bosma wijst verder op de vergrijzing en opvolgingsproblematiek. En een toenemende hoeveelheid werk door extra regelgeving. Het economisch bureau van ING constateerde afgelopen jaar al dat er een tekort van zo’n 10% aan accountants is in de markt. Dat zorgt ervoor dat ook accountantskantoren het werven van goede mensen serieuzer moeten gaan aanpakken, en dat de partners – de aandeelhouders – openstaan voor externe investeringen. Hetzij om te cashen voor hun pensioen, hetzij om te investeren in het kantoor.

Rijp voor schaalvergroting

In de ons omringende landen trokken investeringsmaatschappijen al eerder de portemonnee om roll ups te doen, jargon voor het opkopen van hele delen van sectoren. Daar lijkt de volgende stap nu in gang gezet, met recente investeringen van private equity in de grotere kantoren Baker Tilly, Grant Thornton en BDO. In Nederland aarzelde private equity iets langer, denkt Quapp, vanwege de striktere regulering . Die wordt geïnterpreteerd als risicoverhogend bij de kantoren die verplichte wettelijke controles doen bij grotere bedrijven (grofweg vanaf €15 mln omzet en vijftig personeelsleden).

De markt voor mkb-accountants die geen wettelijke controles doen, maar samenstelverklaringen – het woord zegt het al – in overleg met bedrijven opstellen, is nog altijd sterk gefragmenteerd. Dit in tegenstelling tot de top van de markt waarbij accountants vooral wettelijke controles doen. Eind 2023 waren er in Nederland bijna 1900 kantoren met vijf werknemers of meer, waarvan een aantal overigens beide takken van sport beoefent. In gesprek met het FD vertelde Ewout Brouwers, de bestuursvoorzitter van PIA Group in Nederland, onlangs dan ook dat juist die markt ‘rijp is voor schaalvergroting’.

Net als Brouwers’ PIA Group streven ook Avedon en Waterland een strategie van buy and build na, oftewel het kopen en bundelen van meerdere bedrijven tot een grotere en efficiëntere organisatie die investeringen in digitalisering, kunstmatige intelligentie en menselijk kapitaal makkelijker kunnen doen. En waarbij de aangesloten kantoren gebruik kunnen maken van gedeelde ICT, hr en financediensten, waardoor accountants op papier althans tijd overhouden voor hun eigenlijke werk. Brouwers denkt bijvoorbeeld het proces van het samenstellen van een jaarrekening veel efficiënter kan. Private equity heeft de naam vaak prijzen te verhogen, maar hij wijst er juist op dat meer efficiency tot lagere prijzen kan leiden.

De helft van de aanwezigen op de landelijke Accountantsdag in 2023 vertelde recent te zijn benaderd door private equity

Behoedzaam

Tot nog toe heeft toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) behoedzaam gereageerd. De AFM vreest dat de commerciële prikkels de kwaliteit van wettelijke controles onder druk kunnen zetten, schreef zij in het voorjaar van 2023.

Als je investeerders verwijt dat veel private-equityfondsen een korte horizon hebben, stellen ze daar tegenover dat in kantoren in een maatschap of partnermodel de horizon nog korter is. Brouwers counterde eerder in het FD, en fileerde juist het klassieke partnermodel: ‘De partners, de aandeelhouders dus, halen bijna altijd aan het eind van het jaar al het geld van tafel — zeker als ze richting hun pensioen gaan. Dat wordt zelden of nooit geïnvesteerd in innovatie.’

Ook beroepsorganisatie NBA heeft zich tot op heden voorzichtig geuit over de entree van private equity in de sector. Zo zei NBA-voorman Kris Douma eerder tegenover het FD dat kantoren bij het in zee gaan met private equity zich wel moeten realiseren wat de risico’s zijn, zoals het feit dat private equity meestal binnen vijf tot zeven jaar een exit zoekt. Maar Douma toonde ook begrip voor de positie van kantoren die in zee willen met investeerders. ‘Er is een enorme investeringsbehoefte in de sector en private equity kan daarbij behulpzaam zijn.’

Op de meest recente landelijke Accountantsdag, op 23 november in Leusden, nodigde de NBA wel zelf gastsprekers uit, waaronder PIA-topman Brouwers. Onder de titel: 'Private equity: cashcow of uitverkoop?' en ‘Wat schuift dat?’, lieten zo’n 120 accountants zich door een panel vertellen wat de voors en tegens zijn van een investeringsmaatschappij aan boord halen. De helft van die 120 zei daarbij recentelijk benaderd te zijn geweest door private equity. Ook in de zaal op die dag, zo constateert het FD: ten minste één alerte fusie- en overnamebankier. Desgevraagd erkent hij ruiterlijk: hij is op zoek naar nieuwe klanten.