Het wilde westen: conflicten oplossen met een shoot-out

Wanneer (twee) ondernemers de handen ineenslaan, staan bij aanvang vaak alle neuzen dezelfde kant op. Echter, gedurende de rit kunnen er tussen aandeelhouders onoverkomelijke meningsverschillen ontstaan waarbij geen van de partijen wil wijken. Een zogeheten “deadlock”. Het kan dan voor het bedrijf (en ook de aandeelhouders) beter zijn als één van de aandeelhouders vertrekt. Deadlocks ontstaan vooral in 50/50 aandeelhoudersverhoudingen of bijvoorbeeld indien er sprake van een vetorecht van een aandeelhouder.

Hoe voorkom je een deadlock en nog belangrijker hoe kom je er vanaf? Wetende dat indien een aandeelhouder moet vertrekken er vaak nieuwe discussie ontstaat omtrent de waarde van de aandelen. In de praktijk zijn er diverse oplossingen om een langdurige deadlock (die zeer schadelijk kan zijn voor de onderneming) te voorkomen.  In de statuten of aandeelhoudersovereenkomst wordt veelal gewerkt met zogenoemde escalatieregelingen (e.g. bindend besluit van een onafhankelijke derde, mediation). Een alternatief hiervoor is exitbepaling; een regeling waarmee kan worden bepaald welke aandeelhouder vertrekt en tegen welke prijs, waarbij de naleving bovendien tegen de wil van de andere aandeelhouder kan worden afgedwongen. Deze regelingen hebben soms een onvoorspelbare maar wel eerlijke uitkomst. We noemen dit 'shoot-outregelingen' en we zullen in dit artikel de diverse varianten uitlichten.

Achtergrond: Lucky Luke versus de Daltons

Wellicht het bekendste voorbeeld van een shoot-out komt uit de verhalen van Lucky Luke, de man die sneller schiet dan zijn schaduw. In stripverhalen en westernfilms komt de shoot-out naar voren als een gepast middel om conflicten te beslechten. Ondanks de ‘eerlijke’ kans die de slechterik krijgt moet deze toch veelal het onderspit delven.

Het idee achter de diverse shoot-outregelingen in statuten of een aandeelhoudersovereenkomst is telkens hetzelfde, de regeling zorgt voor een prijs die (zo dicht als mogelijk) in de buurt komt van de marktprijs, of in ieder geval bij de prijs die een van de partijen bereid is maximaal te betalen.

Net als bij een shoot-out in het wilde westen is de ‘eerlijke’ kans die beide kandidaten hebben afhankelijk van de gelijkwaardigheid van de aandeelhouders (anders dan het aandelenbelang). Net als dat Lucky Luke niet snel zal verliezen van de Daltons zal een shoot-outregeling ook minder gepast zijn tussen ongelijkwaardige aandeelhouders (tussen bijvoorbeeld een kapitaalkrachtige en een minder kapitaalkrachtige aandeelhouder).

Russian roulette

De eerste regeling die kan worden gebruikt bij onoverbrugbare meningsverschillen tussen aandeelhouders is de ‘Russian roulette’-regeling. Net als bij het ‘echte’ Russian roulette is dit de meest definitieve shoot-outregeling. Wanneer de eerste stap is gezet is er geen weg meer terug. Bij deze regeling stelt een aandeelhouder een koopprijs voor aan de andere aandeelhouder. De andere aandeelhouder heeft dan de keuze om tegen de voorgestelde prijs zijn eigen aandelen te verkopen of om de aandelen van de eerste aandeelhouder te kopen. Het voordeel van deze regeling is dat het de aandeelhouders dwingt om een rationeel en redelijk bod te doen. De prijs die de eerste aandeelhouder noemt, moet immers acceptabel zijn voor zowel de aankoop van de aandelen van de andere aandeelhouder als voor de verkoop van zijn eigen aandelen.

Texas shoot-out

Het tweede voorbeeld van een shoot-outregeling is de zogenaamde 'Texas shoot-out'. Deze regeling houdt in dat de ene aandeelhouder een bod doet op de aandelen van de andere aandeelhouder. De andere aandeelhouder kan ervoor kiezen om dit bod te accepteren, maar kan ook een tegenbod doen op de aandelen van de eerste aandeelhouder. Op deze manier kunnen de aandeelhouders tegen elkaar op blijven bieden totdat er een hoogste bod overblijft.

Hoewel deze regeling een directe en snelle procedure biedt (mits de reflectietermijnen niet te lang zijn), is de prijs die tot stand komt niet noodzakelijkerwijs de werkelijke waarde van de aandelen. De prijs moet altijd iets hoger zijn dan het laatste bod van de andere aandeelhouder, waardoor het voor een aandeelhouder gunstig kan zijn om te beginnen met een laag bod. Bij de Texas shoot-outregeling wordt dit niet afgestraft, omdat de aandeelhouder de mogelijkheid heeft om opnieuw een hoger tegenbod uit te brengen.

Mexican shoot-out

De ‘Mexican shoot-out’ is eigenlijk een stoere benaming voor een blinde veiling. Beide aandeelhouders doen op hetzelfde moment een bod op de aandelen van de ander (via een onafhankelijke derde). De aandeelhouder die het hoogste bod heeft gedaan kan vervolgens voor die prijs de aandelen van de andere aandeelhouder kopen. Het voordeel van de ‘Mexican shoot-out’ is dat beide aandeelhouders gedwongen worden om direct hun finale bod neer te leggen. Hiermee is de Mexicaanse variant directer en sneller dan zijn Texaanse tegenhanger.

Goede oplossing onder bepaalde voorwaarden

Onder de juiste omstandigheden kan een shoot-outregeling een goede oplossing bieden voor een impasse tussen aandeelhouders. Bij het opnemen van de shoot-outregeling is het wel belangrijk dat beide partijen de voor- en nadelen van de regelingen in het vizier hebben. Het zijn nogal rigoureuze oplossingen die soms vatbaar zijn voor misbruik. Bijvoorbeeld daar waar een aandeelhouder een shoot-out zou kunnen initiëren als hij van de andere aandeelhouder af wil en zeker weet dat die andere aandeelhouder niet de middelen heeft om hem uit te kopen. Bij ondernemingen van beperkte omvang kan een shoot-outregeling een goed alternatief bieden ten opzichte van het inschakelen van een onafhankelijk deskundige. De kosten hiervan lopen veelal uit de pas bij de waarde van het aandelenbelang. Een shoot-outregeling biedt daarentegen een prijsmechanisme waarmee snel en efficiënt de ultieme prijs wordt bepaald.

Over Lisette van Gils en Wouter van Oversteeg van BHB Dullemond

Lisette van Gils (M&A Jurist) en Wouter van Oversteeg (M&A Consultant) zijn verbonden aan BHB Dullemond en hebben tal van ondernemers begeleid bij de verkoop of aankoop van een bedrijf. Meer weten over shoot-outregelingen of andere clausules om conflicten tussen aandeelhouders te beslechten? Maak vrijblijvend een afspraak met Lisette of Wouter. Zij nemen graag de tijd om met u mee te denken.

Contactgegevens

Lisette: T. 033-480 54 82 E. lisette.vangils@bhbdullemond.nl

Wouter: T. 06 10 05 90 78 E. wouter.vanoversteeg@bhbdullemond.nl